W systemie rekuperacji znajdują się takie elementy, które ulegają naturalnemu zużyciu i należy je regularnie wymieniać. W przeciwnym razie wymiana ciepła jest nie tylko niewystarczająco skuteczna, ale też system przestaje spełniać swoją funkcję. Do takich elementów należą filtry. W rekuperatorze występują w dwóch obszarach – przy wentylatorze nawiewnym i wywiewnym.
Filtry powietrza w centrali rekuperacyjnej pełnią dwie funkcje. Po pierwsze, filtry oczyszczają powietrze nawiewane do pomieszczenia z zanieczyszczeń zanim zostanie wtłoczone do domu. Dzięki czemu do wnętrza budynku przedostaje się czyste powietrze, bez pyłu. Ponadto do pomieszczenia w przypadku dokładniejszej filtracji nie są transportowane wraz z powietrzem szkodliwe dla naszego zdrowia bakterie i wirusy. A po drugie ochraniają inne komponenty rekuperatora np. wymiennik ciepła, chroniąc przed zabrudzeniem.
Zatem filtry w rekuperatorze chronią zarówno jego elementy przed zabrudzeniami, wydłużając żywotność i sprawność całego systemu, jak również oczyszczają nawiewane powietrze z bakterii, wirusów, pyłów, roztoczy, zarodników, pyłków kwaitowych i innych zanieczyszczeń, pozwalając osobom przebywającym w budynku oddychać świeżym i czystym powietrzem.
Filtry mają duży wpływ na efektywność pracy rekuperatora oraz sprawność i skuteczność odzysku ciepła. To również ich jakość decyduje o tym, jak wysokie będzie zużycie energii elektrycznej, która jest potrzebna wentylatorom do pracy. Zabrudzone filtry do rekuperatorów ograniczają przepływ powietrza, przez co dochodzi do zwiększenia intensywności pracy centrali. Przekłada się to ponadto na nierównomierny przepływ powietrza.
To, na co należy zwrócić szczególną uwagę, to wzrost współczynnika Jednostkowego Poboru Mocy [JPM]. Im bardziej zanieczyszczony filtr, tym mniejsza skuteczność oczyszczania powietrza, ale też wzrost intensywności pracy systemu, co skutkuje większym poborem prądu i zużyciu energii, co przekłada się na większe koszty eksploatacji i wyższe rachunki za energię elektryczną.
Zależy to od kilku czynników, w tym pory roku oraz warunków panujących na zewnątrz. Producenci central podają różne rekomendacje jeśli chodzi o częstotliwość wymiany filtrów, najczęściej jest to co najmniej raz na 3-4 miesiące. Ale tak naprawdę zależy to w dużym stopniu od poziomu zanieczyszczenia powietrza w miejscu zamieszkania. Jeśli mieszkamy w miejscu gdzie jakość powietrza jest bardzo niska, to możliwe że filtry powinniśmy wymieniać nawet co miesiąc.
Wszystkie rekuperatory wprowadzone na rynek muszą mieć tzw. "mechanizmu wizualnego ostrzeżenia o konieczności wymiany filtra", czyli jakiś rodzaj wizualnego alarmu, najczęściej w postaci diody na centrali albo na sterowniku, która informuje użytkownika o konieczności sprawdzenia poziomu zabrudzenia filtrów i ewentualnej konieczności ich wymiany na nowe. Takie alarmy w rekuperatorach z reguły są ustawiane czasowo, tzn. producent określa czas po upływie, którego ma się wyświetlić informacja dla użytkownika "brudne filtry". Najlepszym sposobem na utrzymanie filtrów zawsze w dobrym stanie, jest po prostu regularne zaglądanie do nich i w razie potrzeby wymiana na nowy komplet filtrów.
Do budowy central rekuperacyjnych używane są z reguły filtry przeciwpyłowe do wentylacji ogólnej. Dawniej były to głównie dwa rodzaje filtrów. Filtr klasy G4, jako filtr wstępny, powinien zatrzymać pył rozmiarach 1-10µm powyżej 90% masy (średni stopień odpylania filtra Am), a jego skuteczność filtracji mniejszych cząstek określa się jako Em<40%. Z kolei filtr dokładny F7, powinien mieć skuteczność filtracji dla cząstek 0,4µm 80≤ Em <90 %. W rekuperatorach stosuje się zazwyczaj filtry klasy G4. Wyróżniają się one zdolnością do zatrzymywania większości większych zanieczyszczeń. Jeżeli jednak zależy Ci na wzmożonej ochronie swojego zdrowia lub też mieszkasz na obszarze szczególnie narażonym na zanieczyszczenia ze smogu, zaleca się ich wymianę na filtry klasy EU7 (F7).
Napisaliśmy "dawniej" ponieważ od 2016 obowiązuje nowa norma ISO 16890, ale ponieważ przez wiele lat były używane klasyfikacje G4 i F7, w kartach producentów można nadal znaleźć nieobowiązujący już podział.
Obecnie zgodnie z nową normą ISO 16890 "Filtry powietrza do wentylacji ogólnej" takim "rynkowym standardem" są filtry o wydajności filtracji ok. 60-70%, tzw filtry zgrubne Nowa norma określa sposób filtracji przez podanie wielkości cząstki pyłu, który przefiltruje i skuteczności filtracji podawanej w procentach. Na przykład do budowy rekuperatora HRU-PremAIR użyliśmy filtra zgrubnego sklasyfikowanego jako ISO coarse 70% - czyli jest to filtr skuteczności 70%. Jako opcjonalny dokładniejszy filtr można zastosować ISO ePM1 55%.
Należy zaznaczyć, że metody pomiarów stosowane w obu normach są różne, przez co nie można ich bezpośrednio porównać. W 779 używało cząstek 0,4µm, W ISO 16890 używa się 3 frakcji: 1µm, 2,5µm oraz 10µm. Ponadto, w nowej normie filtry poddaje się procesowi “sztucznego starzenia”, żeby lepiej określić skuteczność filtra w całym jego cyklu użycia, a nie tylko dla nowego, czystego filtra. Co więcej, standard ISO pozwala na precyzyjniejszy dobór filtrów, w zależności od jakości powietrza zewnętrznego i projektowanej jakości powietrza wewnętrznego.
Dlaczego nie używane są filtry o wyższej wydajności np. HEPA? Aby, po pierwsze eksploatacja filtrów czyli po prostu ich wymiana ok. cztery razy w roku nie była za droga dla użytkownika. A po drugie, filtry w rekuperatorze nie mogą generować zbyt dużych oporów powietrza, zmiana filtra w tak niedużym urządzeniu jak centrala rekuperacyjna znacznie wpływa na charakterystykę urządzenia. Filtr o wyższej klasie filtracji może wytworzyć bardzo duże opory dla centrali, przez co konstruktor centrali rekuperacyjnej musiałby użyć mocniejszych wentylatorów, co z kolei oznacza większą centralę, a przez co droższy produkt dla klienta.
Jednym z głównych jeśli nie najważniejszym z zadań wentylacji mechanicznej jest dostarczanie świeżego, przefiltrowanego powietrza. Rekuperacja jest systemem nie tylko odpowiadającym za wentylację budynku. Dodatkowo jest to skuteczny sposób na ochronę przed smogiem. Jesteśmy na niego narażeni nie tylko podczas pobytu na zewnątrz, ale i w pomieszczeniach zamkniętych. Szczególnie w okresie zimowym coraz częściej wspomina się o niepożądanych skutkach częstego wietrzenia mieszkań. System rekuperacji sprawia, że w mieszkaniu jest odpowiedni poziom wilgotności, a także oddychamy zarówno świeżym, jak też czystym powietrzem. Natomiast jeśli wtłaczane powietrze jest bardzo zanieczyszczone i teren w którym mieszkamy boryka się z problemem smogu, zwykłe filtry G4 są niewystarczające w walce ze smogiem.
Aby ochronić swój dom przed smogiem potrzebujemy filtrów o wyższej klasie filtracji. Czyli prócz standardowych filtrów powietrza w urządzeniu, musimy zamontować dodatkowy filtr antysmogowy, np. na kanale czerpnym systemu rekuperacji. Bardzo ważne jest, aby decyzja o montażu dodatkowej puszki filtracyjnej była podjęta na etapie projektowania systemu rekuperacji. Dlaczego? Ponieważ jak każdy filtr, taka puszka filtrująca o wysokiej skuteczności filtracji będzie generowała duży opór dla urządzenia. Czyli musimy podczas projektowania instalacji i wybierania rekuperatora musimy przeliczyć spadki sprężu w całej instalacji i sprawdzić mój rekuperator sobie "poradzi" z oporami jakie tworzy dodatkowy filtr antysmogowy.
Wykresy spadów ciśnień dla filtrów serii MOCArz-CA.
My również mamy w swojej ofercie takie filtry - seria MOCarz- i nie ukrywamy, że mają znaczne opory (patrz. wykresy). Ale na etapie projektowania możemy wziąć takie dane techniczne pod uwagę i dobrać odpowiedni produkt. Jeżeli nasz rekuperator nie poradzi sobie z takim filtrem tkaninowym, możemy sięgnąć po bardziej zaawansowane rozwiązania, np. zamontować filtr elektrostatyczny, który generuje minimalne opory, tj. ok 10 Pa. 
Więcej na temat działania filtrów elektrostatyczna można przeczytać tutaj.
W skrócie filtr elektrostatyczny jest to filtr o bardzo wysokiej skuteczności filtracji - aż 95% cząstek ePM1 i ePM2.5, czyli głównego składnika smogu. Taki filtr jest też dużo wydajniejszy, ponieważ jest filtrem wielokrotnego użytku, nie wymieniamy wkładu co kilka miesięcy tylko go myjemy pod wodą. Jaki jest jego minus? W porównaniu z filtrami tkaninowymi jest dużo droższy. Oczywiście, jeśli przeliczymy koszt eksploatacji filtra standardowego a filtra elektrostatycznego to jego zakup (w zależności od poziomu zanieczyszczenia powietrza) może nam się zwrócić w ciągu 3-5 lat.
Chcesz się dowiedzieć więcej? Przeczytaj inne artykuły na temat rekuperacji: